معمای فراوانی

سال ۱۹۷۳ بود. در خاور میانه دوران تمدن بزرگ و در آمریکای لاتین دوره «ونزوئلای بزرگ» بود. قیمت هر بشکه نفت از آغاز دهه ۱۹۷۰ تا سال ۱۹۸۰ که دومین دوره رونق نفتی بود، از ۳ دلار در هر بشکه به ۴۰ دلار رسیده بود. تنها در دوره ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۴ درآمد کشورهای نفتی یازده برابر شده بود. زمان آن رسیده بود تا کشورهای نفتی رویای همیشگی خود یعنی «ثمرده» کردن نفت را تحقق بخشند و با استفاده از ثروتی که این کالا برای آنها به همراه دارد، اقتصاد خود را متنوع سازند.
اما در کمتر از یک دهه یعنی حتی قبل از آنکه در سال ۱۹۸۳ قیمت نفت خام کاهش یابد، این رویاها به کابوس تبدیل شد. کشورهای نفتی به بحران بدهی های خارجی، مخارج دولتی بالا، کسری بودجه، کسری تراز تجاری، ضعف تولید داخلی و غیره مواجه شدند. این بحران اقتصادی با بحران های اجتماعی و سیاسی تکمیل شد. در مهمترین و شگرف ترین مورد، انقلاب اسلامی ایران روی داد. در ونزوئلا پایه های دموکراسی با بحران جدی روبرو شد. در الجزایر باثبات، جنگ داخلی در گرفت و سلطه حکومت تک حزبی در مکزیک از بین رفت. تقریبا تمام کشورهای صادر کننده نفت به استثنای اندونزی و کشورهای کوچک عربی با بحران سیاسی و اجتماعی روبرو شدند.
چه اتفاقی افتاد؟ چرا صادر کنندگان نفت نتوانستند از رونق به وجود آمده استفاده کنند؟ آیا نفت به یک نوع نفرین برای این کشورها تبدیل شده است؟ در حقیقت سوال اصلی این است که تأثیر رونق نفتی بر کشورهای صادر کننده نفت چیست؟