تحول علوم انسانی در ایران

تحول به معنای دگرگون شدن و ارتقا به معنای بالا رفتن و صعود است و آنگاه که سخن از تحول و ارتقا به میان می­ آید، مراد دگرگون شدنی است که رو به سوی جلو دارد و تحول در این معنا، سعی دارد تا از وضع نامطلوب موجود به سوی وضع مطلوب حرکت نماید.

تغییر و تحول در هر حوزه همواره با مقاومت مواجه میشود و هرچه این تحول عمیقتر باشد با مقاومت بیشتری مواجه می­گردد. در عین حال، یک مجموعه، علیرغم همه ­ی مقاومت ­ها، اگر خود را با نیازهای زمانی و مکانی تطبیق ندهد، توان خود را از دست می ­دهد و مستهلک می شود. بنابراین تحول جزئی از ذات پدیده های اجتماعی و مجموعه های اندیشه ­ای است. اما نکته ­ای که باید مدنظر داشت این است که برای ایجاد تحول در مسیر ارتقا، همواره آفت ­ها و آسیب ­هایی وجود دارد که عدم توجه به آنها، یک حرکت تحولی را از طی کردن موفق مسیر باز می ­دارد و مقاومت­ ها را افزایش می دهد. از جمله ی این آفت ها که همواره باید مدنظر داشت عبارت اند از: اولاً باید سعی نمود تا حد ممکن نظرات و پیشنهادات متخصصین هر حوزه را دریافت کرد، ثانیاً تحول باید جامع نگر باشد و همه ی جنبه ­های موضوعِ تحول را در نظر گیرد، ثالثاً تحول باید عمیق، بنیادین و بر مبنای نگرشی راهبردی باشد، رابعاً تحول از روزمرگی و سطحی نگری به دور باشد و در نهایت اینکه در برنامه ­ی تحولی باید انعطاف تعبیه شود تا بتوان پس از پیاده نمودن یک طرح، در صورت عدم وصول به نتیجه ­ی مطلوب، در آن تغییراتی صورت داد.

بحث از تحول و ارتقا در علوم انسانی به صورت عام و علوم سیاسی به صورت خاص، مستلزم توجه به این آسیب ­هاست. علاوه بر اینکه در این علوم، از آنجا که با مقوله ی انسان سروکار داریم و افراد انسانی دارای تعلقات، نیازها، خواسته­ ها و اندیشه های متفاوت و متنوع هستند، لذا نمی توان یک ایده را به صورت چارچوب ثابت و لایتغیر در این علوم حفظ نمود یا به آن دیکته کرد.

علوم سیاسی به عنوان علمی که با مقوله ی دولت، حکومت، نسبت مردم با این دو مقوله، آزادی، عدالت و… سروکار دارد، با وجود دارا بودن سابقه ی یکصدساله در ایران، هنوز نتوانسته آن گونه که باید، به جایگاه شایسته دست یابد و این عدم دستیابی به جایگاه شایسته، ناشی از آسیب ها و اشکالاتی است که در این رشته وجود دارد و در کتاب “ایدئولوژی سیاسی” به برخی از آ نها اشاره کرده و برآنیم که تا این آسیب ها برطرف نشود، علم سیاست در همین حد تکرار سخنان دیگران باقی خواهد ماند